رابطه عقل و دین از دیدگاه امام غزالی وعلامه طباطبائی

چکیده:عقل ودین همواره یک مسئله اساسی  ومطرح در میان متکلمان وفلاسفه بوده استودر این موضوع فلاسفه دیدگاه

ای متفاوت از خودارائه کرده اند. ازجمله امام غزالی وعلامه طباطبائی تأثیرات بسزای در شکل گیری تفکر واندیشه

اسلامی در مسئله رابطه بین عقل ودین داشته اند. گرچه غزالی دربرخی ازآثار خود از رابطه ی بین عقل  ودین سخن نگفته اما برای انجام مقایسه ی بهتر، در این تحقیق ابتدا نظرات وی درمورد دین وعقل آورده شده است.

این دو فیلسوف بزرگ (امام غزالی و علامه طباطبائی) . که علامه طباطبائی مباحثی را دربخش عقل ودین ارائه نموده که ازجمله. – نیاز بشر به دین ، دین وتفکرمنطقی، اثباط وجود خدا، افعال الهی، تکالیف دینی .... ودرمورد تقسیمات عقل،عقل را به تفصیلی و اجمالی تقسیم کرده. وهمچنان علامه در مراتب عقل، عقل را این چنین ترتیب داده است: «عقل هیولائی» ،«عقل بالملکه »، «عقل بالفعل»، «عقل مستفاد». وفرموده است که منظور از عقلی که این همه اسلام آن را سفارش و ستایش کرده فطرت‏ است. وفرموده است که حجیت ‏برهان عقلی ، امری ذاتی و قطعی و بی‏نیاز از اثبات است، زیرا از امور بدیهی است،وبا دلیل عقلی ونقلی نمیتوان حجیت را ثابت کرد. خدای سبحان انسان را فطرتاً اینچنین آفریده که درمسائل فکری ونظری حق را ازباطل، ودر مسائل عملی خیر را ازشر، ونافع را از مضرتشخیص دهد، چون ازمیان همه جانداران او را چنین آفریده که در همان اول پیدا شدن وهست شدن خود را درک کند وبداندکه او، اوست وسپس اورا به حواس ظاهری مجهز کرده تا بوسیله آن، ظواهر موجودات محسوس پیرامون خود را احساس کند.وامام غزالی رح  فرموده: که باعقل انسان خلیفة الله شده است وبا عقل میتواند به خدا نزدیک شد وبا عقل میتوان به کمال دین رسید، دلیلش حدیث پیامبرص«لادین لمن لاعقل له». وازاین چه شرف بالاتر که خداوند متعال عقل را به نور تشبیه کرده وفرموده است: «الله ولی الذین آمنوا یخرجوهم من الظلمات الی النور». که اینها همه به عقل وتوسط عقل است. وهمچنان وقار نبی در بین امتش به علم وعقلش است نه به قوت شخصی وجمال بدنی وکثرت مال... وهمچنان امام غزالی عقل را به غریزی ومکتسب تقسیم کرده است، که بطور اجمالی درمتن شرح داده شده است.

رمضان محمدی